Kuş gözlemciliği, paylaştıkça değer kazanan bir hobi, üstelik her an sürprizlerle dolu!
Birçok kuş gözlemcisinin hayallerini, yeni bir tür görebilmek ya da kaliteli fotoğraflar çekebilmek süsler. Bunu yapabilenler, fotoğraf ve kayıtlarını paylaşarak sevinçlerine ortak arar. Peki hepsi bu mu?
Gönüllülük ve doğru beyan esasına dayanan eBird veri tabanı kayıtları, bir incelenme sürecine tabidir. Bu doğrultuda, eBird uzmanları tarafından geliştirilen filtreler; sıra dışı kayıtların hakemler (kontrolör) tarafından kontrolünü sağlamak için kullanılır. Gözlemciler, kayıtları girerken önlerine düşen “Eksiksiz” isimli onay kutucuğunu gördüğünde, kayıtların filtreye takıldığını anlayabilir. Filtreye takılan sıradışı kayıtlar, şeffaflık ve gönüllülük ilkesiyle çalışan hakem komitesi tarafından değerlendirilmekte ve hatasız bir veri tabanı hedefine hizmet etmektedir.
Hakem değerlendirmesinde iki temel yaklaşım vardır;
- bunlardan ilki söz konusu sıra dışı kaydın teyidini ve iyi bir referans olmasını sağlamak,
- ikincisi ise sehven hatalı girilen veya hatalı tanım içeren kayıtları düzelttirmektir.
Bu nedenle, eBird hakemlerinden kaydınızın sıra dışı olduğuna dair bir e-posta alıyorsanız, öncelikli yaklaşımın ek bilgi sağlamaya yönelik olduğunu lütfen unutmayın! Böylece, kayıtların doğruluğunu teyit ederek, yukarıda sayılan birçok amaca hizmet etmesini hep birlikte sağlayabiliriz!
Sıra dışı kuş kayıtlarını girerken, nelere dikkat etmeliyiz?
Sıra dışı kuş kayıtları,
- gözlendiği bölge için nadir sayılabilecek türleri kapsadığı gibi,
- gözlendiği dönem itibariyle ya da
- gözlendiği toplam sayı nedeniyle de sıra dışı olabilir.
Her durumda, girilen kayda dair detaylı açıklama yapmak, varsa fotoğraf ve ses kaydı yüklemek son derece önemlidir. Sıra dışı kayıtlar için yapılabilecekler şöyledir:
- Girdiğiniz kayıt, nadir (vagrant, hassas vb.) ya da dönem itibariyle sıra dışı bir tür (örneğin kış aylarında yaz göçmeni bir tür görmek gibi) ise tür tanımına yönelik detay vermeye çalışın.
- Benzer türlerden nasıl ayırt ettiğinizi belirtmeniz özellikle önemlidir.
- Kuşu gördüğünüz yaşam alanı, gördüğünüz süre ve mesafe, kullandığınız ekipman, kuşun davranışı ve etraftaki diğer türlerle kıyaslamasını içeren gözlem detayları büyük fayda sağlayacaktır.
- Elinizde bulunuyorsa fotoğraf ve ses kaydı yüklemek de oldukça iyi bir seçenek.
- Girdiğiniz kayıt, tür açısından dönem ve bölge normal olmakla birlikte toplam sayı nedeniyle filtreye takılıyor ise, sayıyı nasıl elde ettiğinize dair detay vermeye çalışın.
- Kış sayımları sırasında bir sulak alan genelinde yapılan gözlemde elde edilen toplam sayı,
- sabit bir noktadan teleskopla gözlem yaparken belirli bir mesafede bir arada duran bir gruba ait 10’lu ya da 50’li gruplama yöntemiyle elde edilen sayı,
- yine sabit bir noktadan göç izleme kapsamında dürbünle bakarken tek yönde geçiş yapan bir yırtıcıya ait sayı,
- belirli bir rotada araçla düşük hızda ilerlerken etrafta görülen bir yırtıcı (direk üstündeki şahinler),
- ötücüye (çalı üstlerindeki örümcekkuşları) ait minimum sayı,
- grup halinde göç ederken belirli bir alanda denk gelen ötücü grubu (örneğin söğütbülbülü),
- deniz ya da gölde sağdan sola teleskopla tarama yaparken tek seferde gözlenen bireylerin toplam sayısı ya da
- 2 kilometrelik bir yürüyüş parkurunda sağlı sollu gözlenen bireylerin (örneğin kuyrukkakanlar ya da tel üstünde görülen kumru, kırlangıç vb.) toplam sayısı gibi tanımlamalar yapılabilir.
Böylece, kaydınızı inceleyen herhangi birinin, elde edilen sayıya ilişkin kafasında oluşabilecek kuşkuları da baştan giderme şansınız olacaktır.
Geçmişe Dönük Taramalar Yapılabiliyor…
Son olarak, hali hazırda girilen kayıtlarda sıklıkla yapılan eksiklerden bahsetmek faydalı olabilir. Kayıt giren gözlemciler arasında açıklama kısmına
- sadece “.” ya da “Ok” yazanlar olduğu gibi,
- tek başına tür tanımına yetmeyen “erkek, dişi” gibi tanımlamaların da yapıldığını görmekteyiz.
- Kimi kayıtlarda “açık şekilde görüldü”, “göç dalgası” ya da “göçe gitmemiş” gibi ifadeler kullanılırken,
- kimi kayıtlar “yüksek irtifadan geçti” ya da “… yakın geçti” şeklinde olabilmektedir. Yukarıda yapılan öneriler doğrultusunda, bu tip kayıtlara ait açıklamaları revize etmek ya da detaylandırmak fayda sağlayacaktır.
Öte yandan, grup halinde görülen kuşlarda aynı grubun birden çok kez sayılmadığını kanıtlayacak yaklaşımların sergilenmesi önemlidir. Zira, arada kayda değer zaman farkı olan ve bölgede bulunduğu bilinen bir türe ait (arada ciddi bir zaman farkı olmak koşulu ile örneğin ormanlık alanda görülen tahtalı grupları ya da avcılık faaliyetleri gözlenen bir gölün iki yakasında görülen ördek grupları) iki gözlem kaydını toplama dahil etmek doğru olmayacaktır. Benzer şekilde, belirli bir bölgede sürekli yer değiştirebilen ötücü gruplarını gün içinde farklı zamanlarda gördüğümüz için farklı gruplar olarak algılayıp toplama dahil etmek de doğru olmayacaktır (örneğin, çeşme başında üç saatlik bir gözlemde su içmeye gelen beş farklı kara iskete grubunu toplamak doğru bir yaklaşım olmayacaktır, en büyük gruba ait sayıyı yazıp, açıklama kısmına üç saat içinde beş grubun çeşmeye geldiğini yazmak daha doğru olur). Burada yapılması gereken, emin olunan minimum sayıyı girmek ve açıklama kısmına da detayları yazmak olacaktır.
Her kaydın değerli olduğunu ve kuşların yaşamı başta olmak üzere birçok amaca hizmet ettiğini unutmadan, girdiğimiz kayıtlarda gereken detayı vermeye gayret gösterelim.
Keyif alırken kuşların korunmasına da katkı sağlamak için sizleri eBird ile “kuş gözleminin yeni dünyasını keşfetmeye” davet ediyoruz!