Tepeli Patkalar Nerede Kışlıyor?

 

KOSKS verileri, yıllık raporlarda çıksa da, bu veriler ‘tozlu raflarda’ kaybolup gidiyor.
KOSKS çalışmalarının amacına ulaşması ve bu verilerin gerçekten kullanılabilmesi bu raporlar yeterli değil.
Uzun vadede bu verileri görsel olarak zengin ve interaktif bir sitede sunmamız gerektiğini düşünüyorum.

Geçenlerde Boğaziçi Üniversitesinden Emrah Çoraman’ın önderliğinde bir çalışma yaptık. Kiraz da düzeltmelerini yaptı.
Tepeli patka nerede kışlıyor?

KuşBank Kullanma Kılavuzu

Hazırlayan: Kerem Ali Boyla
Ocak 2013

Bu Kılavuzun Önemi

Bir Kuşbank kullanıcısının girdiği verileri (evet silebiliyor, aktarabiliyor ancak) yöneticiler dahil kimse düzeltemiyor. İleride raporun hazırlanmasında bir gecikmeye neden olmamak için başından verilerin düzgün girilmesi için tüm KOSKS sayıcılarının özellikle sarı ile işaretli kısımları bu kılavuzu dikkatli okumalarını rica ediyorum

Giriş:

Bu yıl (2013) KOSKS sayımlarının tamamında kullanıcıların sayımları doğrudan KuşBank’a girmelerini arzu ediyoruz. Bunun çok basit ve mantıklı nedenleri var. Şöyle ki:
  • KOSKS raporlarının hazırlanmasında en fazla zaman ve enerji alan süreç, verilerin toplanması olmuştu. Şimdi KuşBank kullanıldığında sayımın yapıldığı akşam verilere ulaşılabilecek.
  • KuşBank’ta sayımların gelecek yıllar güvenlikle kullanılabilmesi için son yıllarda geliştirilen “kalite kontrol” mekanizmalarının başında her alanda sayımların yapıldığı sayım noktalarının standartlaştırılması var. Kuşbank’ta düzenli olarak kullanılan alan isimleriyle yıldan yıla sayım yapılan noktalardaki değişmeler giderilebilecek.
  • Veriler KuşBank sistemi içinde tek formatta toplanacağı için, veri işleme (toplama), karşılaştırma ve derleme konuları çok hızlı yapılabilecek.
  • Veriler her an herkesin ulaşımında ve kullanıma açık olacak. 

Sayımların Öncesinde

  • Alana gitmeden önce sayım noktalarının haritasını ve koordinatlarını alın.
  • GPS alın veya cep telefonunuza GPS yükleyin.
  • Hava durumunu önceden kontrol edin.
  • Geçmiş yıllardaki sayım sonuçlarını alın (benden isteyebilirsiniz).

Sayım Sırasında

Gözlem sırasında veri yazma:
  • Her bir noktanın adını ve sayısını girin.
  • Başlangıç ve bitiş saatini not edin.
  • Sayıma başlangıç saatinde (07:00 civarında olacak), gün içindeki durumunu not edin.
  • Gözlem hakkında diğer notlar’a girilecekler: Hava Durumu: Örn: “11C, % 80 bulut Çok Bulutlu ve Sağnak Yağışlı, vizibilite açık/9 km, 23 GGB, Gölde %0 Buz, yerde %0 kar, don yok”
    • [sıcaklık]
    • [bulutluluk]
    • [vizibilite km cinsinden]
    • [yağış]
    • [rüzgar şiddeti km/h]
    • [rüzgar yönü] (INTERNET HAVA SİTELERİ)
    • [göldeki buzlanma oranı %],
    • [çevrede yerde kar oranı]
    • [gece don olup olmadığı]
    • [avcılık veya balıkçılık, tekneli sportif benzer faaliyet]
    • Bunlar için gerekli internet siteleri: http://www.bbc.co.uk/weather/745044 ve http://www.accuweather.com/tr/tr/istanbul/318251/weather-forecast/318251
 Gözlem sırasında akıllı telefonlardaki üç teknolojiden mutlaka faydalanın:
  • Google Maps ile tam nerede olduğunuzu görebilirsiniz.
  • GPS programı ile UTM cinsinden tam nerede olduğunuzu görebilirsiniz.
  • Hava durumu siteleri (Accuweather) ile de hava durumunu görebilirsiniz.

Sayım Sonrasında (Akşamında)

Veri Girme Öncesi

Veri girenin “ana sayıcı olması” çok önemli. Diğer sayıcılar ise “diğer gözlemcileri kısmına eklenecek”.
Ana sayıcı mutlaka Kuşbank üyesi olmalı. Eğer ana sayıcı KuşBank’a veri girmek istemiyorsa, bir yardımcı sayıcı Ana Sayıcının kullanıcı ismiyle verileri onun yerine girmeli. Sayıma katılan herkes’in KuşBank kullanıcı ismi olmalı. Bu şekilde ileride arzu edildiğinde veya gerekli görüldüğünde bu gözlemler bir kullanıcıdan diğerine aktarılabilir. Yani, diğer kullancılar “Notlar” kısmına yazılMAsın .

Yeni Alan girme

Her alanda her bir sayım noktasının verileri ayrı girilecek.
Akyatan, Tuzla, Uluabat, Sultansazlığı, Göksu Deltası, Terkos gölü için KOSKS isimli alanlar var.
Eğer alan küçükse, gözlem noktaları barizse ve zaten Kuşbank’ta varsa, yeni alan girmeyebilirsiniz. Ancak alanda 4-5’ten fazla sayım noktası varsa, bazı noktalar olsa bile siz bu alanları “…KOSKS…” isimli halleriyle tekrar girebilirsiniz. Yeni isimli mükerrer alan girmekten çekinmeyin.
  • Yeni gözlem Ekle
  • Kuş Gözlemi İçin Nereye gittiniz
  • Yeni Alan
  • İsmi “[İL] – [ALANIN İSMİ] – KOSKS [İki Haneli Sıra No] [kısa açılama]” şeklinde girin. Boşluklara dikkat edin. Örn: “Bursa – Uluabat Gölü – KOSKS 01-[kısa açılama]” . Sıralamayı gün içindeki ziyaret sırasına göre yapın.
  • Google Tuşuna basın.
  • Adım adım hem fare ile imleci taşıyıp, arada yakınlaştırıp tam doğru yere yerleştirin. Eğer alanda suyun sınırları doğru değilse sağ üst kısımda uyduya basın ve hava fotografından lokasyonu teyit edin. Kırmızı iğneli işareti doğru yere yerleştirin. Onay’a basın.
  • veya Alan girmek için benim yolladığım koordinatları girebilirsiniz. Önce enlemi (36-42 arasında olan) sonra boylamı (26-45 arasında olanı) yazın. Karıştırmayın. Dikkat, burada ondalıklar virgül değil nokta. Yazdıktan sonra Google’ basıp teyit edin.
  • Aşağıdaki Notlar kısmına kısa bir açıklama: “Hangi köyden ulaşılıyor, sedde, tepe veya nasıl bir yerde.”
  • Kaydet… Bu noktada
  • Birçok alanı Peşpeşe girmek: “Kuş Gözlemi için nereye gittiniz?” kısmında koyu harflerle bir alan gözükür. Buna rağmen “Kuş Gözlemi için nereye gittiniz?” kısmına tekrar basıp yeni alanı girebilirsiniz. 

Gözlem Girme:

  • Yeni Gözleme basmıştınız.
  • “Kuş Gözlemi İçin nereye gittinize” basmış ve alan seçmiştiniz.
  • “Kuş Gözlemine ne zaman gittinize” basın.
  • Tarih, Başlangıç zamanı ve bitiş zamanı önemli.
  • Amaç’ta “Kış Ortası Su Kuşu Sayımı (KOSKS)’u seçin. ÇOK ÖNEMLİ
  • Gözlem hakkında diğer notlar’a girilecekler: Hava Durumu: Örn: “11C, % 80 bulut Çok Bulutlu ve Sağnak Yağışlı, vizibilite açık/9 km, 23 GGB, Gölde %0 Buz, yerde %0 kar, don yok”
    • [sıcaklık]
    • [bulutluluk]
    • [vizibilite km cinsinden]
    • [yağış]
    • [rüzgar şiddeti km/h]
    • [rüzgar yönü] (INTERNET HAVA SİTELERİ)
    • [göldeki buzlanma oranı %],
    • [çevrede yerde kar oranı]
    • [gece don olup olmadığı]
    • [avcılık veya balıkçılık, tekneli sportif benzer faaliyet]
    • Bunlar için gerekli internet siteleri: http://www.bbc.co.uk/weather/745044 ve http://www.accuweather.com/tr/tr/istanbul/318251/weather-forecast/318251
  • Sayıma başlangıç saatinde (07:00 civarında olacak), sonta 10:00 , 13:00 ve 16:00 saatinde hava durumunu not edin.

 Kim ile gittiniz:

  • Veriyi giren buraya diğer gözlemcilerin (bakanlığın söfürleri gibi yardımcı destek kişiler burada olmayabilir) burada seçilecek.
  • Eğer burada değillerse kayıt girilmeye ara verilebilir, “kaydet/benim Gözlemlerim’e geri dön”e tıklanabilr, kuşbanktan çıkılıp “Yeni bir kullanıcı mısın” kısmına tıklayarak girilebilir. Ad, soyad, kullanıcı ismi, İlçe/il, Ülke, e-posta adresi yeterli. Kullanıcı simi olarak adısoyadı bitişik yazılabilir. Eğer e-postası yoksa kendinizinkini verin. Buraya eksik kişileri çekinmeden girin, mükerrer giriş olursa ben onları birleştirebilirim. Bu işlemden sonra bir onaya gerek yok, Kuşbank’a geri girilip veri girmeye devam edilecek.

 Ne Gördünüz:

  • Uçan kuşları mutlaka Uçuyor diye işaretleyin.
  • Not kısmını gerekli durumlarda doldurun.
  • Tanımsız türleri girmek için bu kısmı kapattıktan ve “Kuş gözlemine ne zaman gittiniz” kısmına geri dönün, “gözlem hakkında diğer notlar” kısmına hava durumunun (eğer varsa) altına yazın.
    • Tanımsız su kuşu (ördek, kuğu, kaz, sakarmeke, dalgıç, batağan, sakermeke)
    • Tanımsız kıyı kuşu (çulluk, cılıbıt, yağmurcun, martı

Günlük Kuş Hareketleri

KOSKS konusunda bugüne kadar belki çoğu tecrübeli kuşçunun dikkat ettiği, ancak hiçbir zaman sistematik şekilde ele alınmayan bir konuyu dile getireceğim…. Kuşların günlük hareketleri…
Çoğu alanda planlanan günde bulunduğumuz saatteki kuşları sayıyor ve görevimizi yerine getiriyoruz. Peki bu yeterli mi sizce?
Ancak kuşların kışın günlük hareketleri bazen sayımları çok etkiliyor. Kuşların dinlenme, beslenme ve uyuma yerleri birbirinden farklı olabiliyor. Bu konudaki bazı örnekler paylaşmak istiyorum:

  • İstanbul Küçükçekmece Gölü’nde yaklaşık 10.000 karabatak (sabah çok erken saatlerinde göle avlanmaya geliyorlar. Daha sonra saat 08:00 sularında gölde tek bir karabatak bile kalmıyor. Geçmiş
    sayımlar şu şekilde:
    1993 10200
    1996 200
    1999 274
    2002 77
    2005 70
    2006 32
    2007 755
    2008 117
    2009 10
    2010 31
    2011 17
  • Terkos Gölü’nde avcı baskısı nedeniyle göldeki ördekler gündüz saatlerinde denize uçuyor. Aynı şey Kızılrımak, Yeşilırmak ve Büyük Menderes deltaları için de geçerli.
  • Marmara denizinin muhtemelen güneyinde Bandırma çevresindeki adalarda uyuyan martılar sabaht 08:00-09:00 gibi Büyükçekmece’de kuzeye doğru uçuyorlar. Bu uçuşları sırasında denizden gelir gelmez Mimar Sinan’daki lagünde dinleniyorlar. Sonra kuzeye devam ediyorlar, göldeki bahrilerin ve karabatakların kaçırdıkları balıkları ve tarlalardaki omurgasızları yiyorlar. Akşam saatlerinde ise Mimar Sinan köprüsünde tek bir martı olmayabiliyor.
  • Ankara’nın karabaş martılarının çoğu Mogan ve Eymir göllerinde geceliyorlar. Bu sırada saat 15:00-17:00 arasında binlerce martı Mamak Çöplüğü’nde güneye iniyorlar. Bu nedenle martı sayıları çok değişiyor.
    1992 4
    1996 93
    1999 485
    2002 900
    2006 215
    2007 3420
    2010 1500
    2011 600
  • Tepeli pelikanlar Manyas ve Uluabat gölleri arasında cirit atıyorlar:
    Yıl Manyas  Uluabat  Toplam
    1990 16   16
    1992 58 58
    1993 117 117
    1996 115 115
    1999 20 20
    2002 23 23
    2005 80 45 80
    2006 31 21 31
    2007 915 915
    2008   280 280
    2009   98 98
    2010 248 52 248
    2011   160 160
ÖNERİ: Uçan kuşlarla yüzen veya dinlenen kuşların ayrımını mutlaka yapınız.

Okuyucunun dikkatine

Değerli KOSKS Gönüllüsü,
Bu yıl Ulusal KOSKS kurulu olarak sayımların daha kaliteli olabilmesi için bazı teknik çalışmalara giriştik.
Bunun en önemli kısmı her alanda standart sayım noktalarının tespit edilmesi oldu.
Bu konudaki ana çalışmayı bu blogda görebilirsiniz.

Blog’u rahat kullanmak için:

  • Sağ üstteki arama kısmına aradığınız alanın ismini girebilir,
  • Sağ tarafta çıkan dinamik siyah şeritte etiketler kısmından bölgeyi seçebilir,
  • Sol şeriti  farenin tekeri ile aşağıya veya yukarıya indirerek aradığınız alanı bulabilir,
  • Haritanın altındaki köprüyü (link) tıklayarak doğrudan Google haritaya gidebilirsiniz.
Sizden istediklerim

İSTEK 1: Bu blogda ilk etapta şu anada elimizde bulunan kooordinatları ekledim. Ancak başka sayım noktaları olan birçok alan var. Bazılarının koordinatı yok. Eğer eksik alan bildireceksiniz sizden aşağıdaki formatta bir excel tablosu rica ediyorum: Alanları sayım sırasındaki ideal ziyaret sırasında göre sıralayın. Genellikle alanları güneşi arkaya alacak şekilde saat yönünde KD, D, GD, D, GB, B, KB şeklinde dönmeyi tavsiye ediyorum; tabii yol olduğunu varsayarak.

Enlem (lat)
Boylam (long)
Sayım Noktası
Alan
39,19600529
33,46759485
Hirfanlı Barajı_1
Hirfanlı Barajı
39,16390555
33,46821566
Hirfanlı Barajı_2
Hirfanlı Barajı
39,17993776
33,47005865
Hirfanlı Barajı_3
Hirfanlı Barajı
39,20704134
33,47487214
Hirfanlı Barajı_4
Hirfanlı Barajı


Bu tabloda ister dereceli koordinat, ister UTM formatında kullanabilirsiniz. Yardıma ihtiyacınız olursa benimle bağlantıya geçiniz.


İSTEK 2: Diğer bir ricam de düzeltileriniz… Lütfen onları yaparken özenli olun ve çok açık ve net olarak belirtin. Bunun için her alanın altındaki yorum kısmını kullanın.

Kerem Ali Boyla
kerem.boyla@gmail.com